Ik frons bij quota
Of we het nu leuk vinden of niet: de verkiezingsoverwinning van Vlaams Belang op 26 mei geeft de partij in kwestie aanzienlijk meer politiek en maatschappelijk gewicht. Dat gewicht kunnen ze valideren in een hele reeks raden van bestuur, ook bij de VRT. Dinsdag onderstreepte Vlaams Parlementslid Chris Janssens in ‘De Afspraak’ dat hij quota voor aanwervingen bij de openbare omroep, liever ziet verdwijnen.
Ondernemer Elke Jeurissen reageerde daags nadien met een messcherpe opinie waarin ze de quota verdedigde, zeker als het om de positie van vrouwen gaat. Ook ik heb bij de uitspraak van Janssens flink gefronst. Omdat ik, net zoals Jeurissen, absoluut voorstander ben van een gelijkwaardige behandeling van alle doelgroepen op de arbeidsmarkt. Als er ooit quota in het leven geroepen zijn, hadden ze precies die betrachting: kansen geven aan iedereen die solliciteert, ook aan mensen met een beperking, een niet-Belgisch etnisch-culturele achtergrond of een andere seksuele geaardheid. Waardoor zij een tik minder moeten opboksen tegen vooroordelen over hun deskundigheid of productiviteit.
Als een openbare instelling zulke quota naar voren schuift met goedkeuren van een raad van bestuur, geeft ze dus aan dat ze een democratisch aanwervingsbeleid voert. Daarin wordt niemand achterwege gelaten. Waarom zouden we daar komaf mee te maken? Is de uitlating van Janssens in De Afspraak het zoveelste netjes verpakte toonbeeld van ondemocratisch denken of boudweg discrimineren?
Het antwoord op die vraag lijkt simpel. Voer quota af en je verzwakt de maatschappelijke positie van wie niet blank, niet hetero of minder mobiel is, in een handomdraai. Als Janssens daarop aanstuurt, druist het in tegen alles waar een democratie voor staat. Hoera roepen doe ik daarvoor niet. Maar fronsen bij dit hele debat doe ik ook om een andere reden. Want als een gelijkwaardigheidsbeleid door middel van quota minderheidsgroepen buiten proportie versterkt, mist dat beleid evenzeer haar doel.
Stel: een organisatie neemt zich voor om minstens 5% mensen met een zware beperking tewerk te stellen. Er melden zich voor een vacature 5 kandidaten met de vereiste competenties. Vier van hen zijn valide, één persoon heeft een zware beperking. Uit de selecties blijkt dat een valide sollicitant de beste kandidaat is, terwijl de persoon met de zware beperking op plaats twee eindigt. Dan moeten er knopen doorgehakt: kiezen voor nummer één en de quota achterwege laten, of toch de quota nastreven en kiezen voor nummer twee?
In het eerste geval maakt een werkgever in eer en geweten een keuze voor kwaliteit. In het tweede geval doet hij iets wat democratisch lijkt, de statistieken rond quota gunstig beïnvloedt, maar niet de beste invulling van de werkplek garandeert. Waardoor iemand bovendien kansen ontzegd wordt, precies omdat hij of zijn niet behoort tegen een minderheidsgroep. Dat gebeurt. En ook dat druist loeihard in tegen alles waar een democratie voor staat.
Daarom loont het wél de moeite om Janssens’ pleidooi over afschaffing of herziening van de quota onder de loep te nemen. Je kunt forse kanttekeningen maken bij zijn stelling, maar quota zijn niet heiligmakend. Nooit. Ze werken alleen als ze correct worden toegepast, niet als ze de buitenwereld louter de indruk moeten geven dat diversiteit primeert binnen een organisatie. In het laatste geval is de letter van de wet misschien toegepast, maar de ziel is wijlen. Bovendien leidt die eenzijdige benadering – de focus op etniciteit, geslacht, geaardheid, (in)validiteit – ertoe dat we vooral naar het ‘wat’ en niet naar het ‘wie’ achter de mens kijken. Dat is verre van ideaal en misschien zelfs even bekrompen als die andere stelling die het VB-parlementslid in ‘De Afspraak’ poneerde: “Talent drijft vanzelf wel boven.”
Get real, mijnheer Janssens. Dat doet het niet. Zeker niet als de omstandigheden de verpakking van dat talent niet genegen zijn.
Precies daarom blijven quota zinvol en hoeven ze niet bij voorbaat of definitief ‘geschrapt’. Bij VRT – om nog even naar het begin van het verhaal terug te keren – gelden er trouwens geen strikte ‘quota’ maar streefcijfers voor de aanwerving of representatie van minderheidsgroepen. Een eventuele beperking, de origine, sekse of geaardheid van (kandidaat-)medewerkers is geen breekpunt: niet in positieve zin, niet in negatieve zin. Ook heel wat andere openbare instellingen hanteren die filosofie. Mooi zo. Als we daarnaast kritisch blijven en elke bedenking over quota grondig analyseren en naar waarde schatten, kan iedereen in de samenleving – sollicitant of niet – aan boord blijven. Waardoor de nood aan quota op een dag misschien compleet overbodig wordt. Hoe cool zou dat niet zijn?
